Wypalenie zawodowe – przyczyny, objawy i zapobieganie

Uczucie wyczerpania i wypalenia zawodowego to zjawisko pojawiające się coraz częściej wśród osób pracujących. Ma to wpływ na jakość wykonywanych obowiązków. Czytając ten artykuł, dowiesz się, czym jest wypalenie, jakie są jego objawy oraz jak się go pozbyć.

Wypalenie zawodowe, choć nie jest klasyfikowane jako choroba, to jeden z poważniejszych i najczęściej występujących problemów w Polsce. Według badań z roku 2022 symptomy wypalenia zauważalne są u 45% pracujących Polaków. Stawia to nasz kraj na pierwszym miejscu w Europie pod względem liczby osób doświadczających tego problemu.

Wypalenie zawodowe – czym jest? Definicja

Wypalenie zawodowe (syndrom Burnout) to sytuacja, w której pracownik przestaje cieszyć się możliwością wykonywania pracy, która wcześniej sprawiała mu przyjemność. Często czuję on, że przestał się zawodowo rozwijać, jest wyczerpany psychicznie i przepracowany.

Długotrwałe, częste epizody wypalenia prowadzić mogą do większych i poważniejszych problemów. Oprócz konsekwencji psychicznych, takich jak stany depresyjne, może występować chroniczne wyczerpanie fizyczne.

Aby przekonać się, czy masz problem z wypaleniem zawodowym, sprawdź, jakie są jego objawy. Jeśli zaobserwujesz chociaż kilka z nich, zalecamy niezwłoczną wizytę u psychologa.

Objawy wypalenia zawodowego

Rozpoznanie wypalenia zwykle nie jest łatwe. Wynika to z ogólnych objawów, które nie są charakterystyczne wyłącznie dla tego problemu. Można je podzielić na trzy grupy – objawy fizyczne, psychiczne i emocjonalne.

Fizyczne

Do objawów fizycznych zalicza się m.in.:

• wahanie wagi, zaburzenia apetytu i zmiana nawyków żywieniowych na gorsze;
• osłabienie, ciągły brak energii i chroniczne zmęczenie;
• zwiększona dawka leków do tej pory przyjmowanych lub wprowadzenie nowych;
• utrata motywacji do działania i poczucie braku rozwoju;
• zaburzenia snu i częste koszmary senne;
• zwiększona częstotliwość kurczy, szczególnie w obrębie szyi i ramion;
• zwiększone spożycie alkoholu łagodzące wyczerpanie fizyczne i psychiczne oraz zwiększona podatność na uzależnienie od innych używek.

Psychiczne

W przypadku objawów psychicznych, bardziej charakterystycznych dla tego rodzaju problemów, często zauważamy:

• zrywanie znajomości i ogólne osamotnienie;
• znaczne zmniejszone poczucie własnej wartości i zwiększenie poczucia nieudolności życiowej;
• zwiększona agresja i cynizm;
• negatywne podejście do siebie i swojej pracy;
• samolubność, brak zainteresowania innymi ludźmi z ich problemami, brak empatii;
• pesymizm, negatywne podejście do życia.

Emocjonalne

Ostatnia grupa objawów charakteryzuje się głównie:

• poczuciem pustki, rozpaczy i nieustannym płaczem;
• poczuciem zniechęcenia i brakiem chęci do działania i rozwoju;
• depersonalizacją – wrażeniem funkcjonowania poza granicami swojego umysłu lub ciała;
• pobudzeniem i problemami z kontrolowaniem emocji oraz wyczerpaniem emocjonalnym;
• poczuciem braku nadziei i bezradności – odczuwalny jest brak perspektyw i dalszego planu na życie.

To najważniejsze i najczęściej zauważane objawy wśród osób, których ten problem dotyczy. Pamiętaj jednak, aby nie diagnozować się przez internet. Możesz jedynie sprawdzić, ile z tych objawów cię dotyczy. Jeśli jest ich kilka, umów się do psychologa. Doświadczony specjalista nie tylko cię wysłucha i podejmie próbę pomocy, lecz także ustali, czy na pewno masz do czynienia z wypaleniem, a jeśli tak – w jakim jest ono stadium.

Przyczyny wypalenia zawodowego – kogo dotyczy?

Wypalenie zawodowe nie bierze się znikąd. Pewne czynniki i decyzje mogą wpływać na jego rozwój. Zjawisko to dotyka często osób, które od wielu lat pracują w jednym zawodzie, ciągle w tej samej firmie i u tego samego pracodawcy. Choć nie jest to regułą, ludzie mogą znudzić się pracą, którą wykonują pięć lub więcej dni w tygodniu przez kilka, kilkanaście godzin w ciągu dnia. Trudno się więc dziwić, że po tak długim czasie rutyny i wykonywania tego samego, zapał do pracy i poczucie rozwoju może zniknąć.

Druga grupa osób szczególnie narażonych to ludzie pracujący w zawodach wymagających ciągłych, bliskich kontaktów z innymi (np. lekarze, pracownicy służb mundurowych czy psychologowie).

Wśród głównych przyczyn wpływających na rozwój wypalenia, warto zwrócić uwagę na takie aspekty, jak:

• długotrwały stres;
• monotonia czynności wykonywanych w trakcie pracy;
• trudności w sprostaniu wymaganiom stawianym przez pracodawców czy zleceniodawców;
• duży wysiłek i starania, które nie przekładają się na pozytywne rezultaty;
• problem z rozwojem – zarówno zawodowym, jak i również osobistym;
• brak czasu wolnego lub jego bardzo mała ilość, a w efekcie zaburzona równowaga między życiem zawodowym a osobistym.

Skutki wypalenia zawodowego

Wiesz już, jakie czynniki wpływają na powstawanie problemu wypalenia, kto jest na nie szczególnie narażony i jakie objawy występują najczęściej – pora uświadomić sobie, jakie mogą być skutki:

• znacznie obniżona samoocena;
• pojawiają się problemy zdrowotne – bóle głowy;
• zaniedbywanie obowiązków zawodowych;
• częste wahania nastroju;
• zaburzenie równowagi pomiędzy domem a pracą;
• pogorszenie stosunków z przełożonym;
• osoba wypalona zawodowo nierzadko ma problem z objawami depresyjnymi;
• brak zaangażowania w realizowanie projektów i obowiązków pracowniczych;
• pogorszone relacje ze współpracownikami.

W przypadku wypalenia przyczyny mogą pokrywać się z objawami.Niekiedy także występują naprzemiennie.

Syndrom wypalenia zawodowego – jak zapobiegać?

Wiesz już, jakie przyczyny i objawy występują w przypadku wypalenia zawodowego i jak sobie z nim poradzić – konsultacje z psychologiem lub psychoterapeutą to najlepsze rozwiązanie. W ekstremalnych przypadkach, jeśli będzie takie zalecenie specjalisty, warto sięgnąć po pomoc lekarza psychiatry. Jeżeli nie zauważasz u siebie wyżej wymienionych objawów wypalenia, ale w swoim miejscu pracy czujesz się coraz gorzej, zapoznaj się ze sposobami zapobiegania takiemu stanowi.

Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego warto wiedzieć. w jaki sposób się zachować nim pojawią się pierwsze objawy. Stosując się do poniższych porad, możesz uchronić się przed wypaleniem w pracy:

• ustal swoje granice w pracy i nie pozwól, aby szef lub współpracownicy cię wykorzystywali – bądź asertywny;
• daj sobie czas i zmniejsz oczekiwania – sukces i dobre pieniądze przyjdą, czasem, nie musisz od początku się przepracowywać;
• znaj swoją wartość w pracy i nie daj sobie wmówić, że jesteś nieskuteczny – odpowiednio wyważona samoocena to podstawa;
• zadbaj o odpowiednią dietę i znajdź w ciągu dnia czas na aktywność fizyczną;
• zadbaj o spokojny sen i jego odpowiednią długość, aby rano być wypoczętym i gotowym na codzienne wyzwania;
• jeśli czujesz się źle, masz gorszy okres w życiu i zaczynasz zauważać charakterystyczne objawy początkowego wypalenia, nie bój się poprosić o pomoc najbliższych, przełożonego czy doświadczonego psychologa;
• zadbaj o zdrową równowagę między życiem prywatnym a zawodowym – nie spędzaj zbyt dużo czasu w pracy, ale sumiennie wykonuj swoje służbowe obowiązki;
• zadbaj o swój rozwój – po pracy szlifuj umiejętności, które już masz i pozyskaj nowe, czytaj książki i ucz się języków;
• nim zatrudnisz się w nowej firmie, zastanów się, co chciałbyś w niej osiągnąć, jakie są twoje oczekiwania.

Wypalenie zawodowe – czy przysługuje zwolnienie lekarskie?

Wiele osób zastanawia się, czy wypalenie jest powodem do ubiegania się o L4 – czasowe zwolnienie z pracy związane z niezdolnością pracownika do wypełniania obowiązków. Gdy wykwalifikowany lekarz wypisze taki dokument, pracownikowi na zwolnieniu przysługuje 80% wynagrodzenia.

W przypadku wypalenia zawodowego sprawa jest skomplikowana – nie jest to klasyfikowane jako jednostka chorobowa, a jedynie syndrom prowadzący do pogorszenia zdrowia. Teoretycznie możesz uzyskać zwolnienie lekarskie z tego powodu, jednak jest to ryzykowne – taki dokument może zostać odrzucony przez ZUS.

Zdecydowanie bezpieczniejszym rozwiązaniem jest wypisanie L4 z powodu choroby lub bólu wywołanego długotrwałym wypaleniem.

Wypalenie zawodowe – rola pracodawcy

Jeśli jesteś pracodawcą, zwróć uwagę na zachowania i potrzeby swoich pracowników. Jeżeli podejrzewasz u kogoś wypalenie zawodowe albo otrzymasz wprost taką informację, bądź wyrozumiały w stosunku do swojego pracownika. Jeśli stwierdzisz, że jest taka potrzeba, zaproponuj urlop i skieruj osobę do odpowiedniego specjalisty. Pamiętaj, że dobry pracodawca oznacza w zespole dobrych, wieloletnich pracowników.